Ο όρος Black Friday αναφέρεται στην τελευταία Παρασκευή του Νοεμβρίου κάθε έτους και έρχεται από τις ΗΠΑ. Η τελευταία Πέμπτη κάθε Νοεμβρίου είναι ημέρα αργίας για τις ΗΠΑ καθώς είναι η Ημέρα των Ευχαριστιών. Την επόμενή της είχε παρατηρηθεί ιστορικά το φαινόμενο οι εργαζόμενοι να δηλώνουν ασθένεια και να απουσιάζουν από την εργασία τους ώστε να απολαύσουν ένα ωραίο τετραήμερο. Την επομένη των Ευχαριστιών έβγαιναν στους δρόμους (κυρίως στην Φιλαδέλφεια) και ψώνιζαν με ρυθμούς τρέλλας.
Σύντομα η κυβέρνηση ανέλαβε δράση και όρισε άτυπα και εκείνη την ημέρα ως αργία δίνοντας την ευκαιρία σε καταστηματάρχες και καταναλωτές να την εκμεταλλευτούν δεόντως. Η Black Friday θεωρείται ως η ημέρα έναρξης της Χριστουγεννιάτικης περιόδου και αυτό δεν πρέπει να ξενίζει κανένα καθώς κατά την διάρκεια της προηγούμενης γίνονται παρελάσεις του Αη Βασίλη (Santa Clauss) με κυρίαρχο το σύνθημα αλλά και το συναίσθημα πως "ο Αη Βασίλης είναι εδώ!".
Ο θεσμός κρατάει από το 1952 και από το 2005 είναι η ημέρα με τον μεγαλύτερο τζίρο για τα εμπορικά καταστήματα στις ΗΠΑ.
Ετυμολογία
Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές απόψεις για την προέλευση του όρου. Συνήθως ο όρος "Black" δεν αναφέρεται σε ευχάριστα γεγονότα και συνδυάζεται με το Χρηματιστήριο και τις οικονομικές καταστροφές. Μία τέτοια ήταν ο πανικός του 1869 όταν οι χρηματιστές Jay Gould και James Fisk προσπάθησαν να χειραγωγήσουν την αγορά του χρυσού. Ο τότε πρόεδρος, Grant, έμαθε τα σχέδιά τους και προσπάθησε να τους εμποδίσει ρίχνοντας τεράστια αποθέματα χρυσού στην Αγορά. Αυτό επέφερε τεράσια ημερήσια πτώση της αξίας του - της τάξης του 18% - και οδήγησε πολλούς επενδυτές στο να χάσουν την περιουσία τους.
Η πρώτη χρήση του όρου χρονολογείται από το Νοέμβριο του 1951 στην εφημερίδα Factory Management and Maintenance και αναφερόταν στην πρακτική των εργαζόμενων να κάνουν την αργία των Ευχαριστιών τετραήμερο. Την ίδια εποχή η Τροχαία της Φιλαδέλφειας των ΗΠΑ χρησιμοποίησε τον όρο "Black Friday" αλλά και "Black Saturday" για να περιγράψει την μόλυνση αλλά και το κυκλοφοριακό κομφούζιο που δημιουργείτο κατά την περίοδο της έναρξης της Χριστουγεννιάτικης περιόδου. Το 1961 ο Εμπορικός Σύλλογος της Φιλαδέλφειας αντιδρώντας στους όρους πρότεινε την χρήση των "Big Friday" και "Big Saturday" αλλά οι προσπάθειές του έπεσαν στο κενό.
Ο όρος άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως από το 1975 όταν εμφανίσθηκε στις 29/11/1975 στην εφημερίδα των New York Times σχετιζόμενος με την ημέρα με τον "μεγαλύτερο τζίρο των καταστημάτων αλλά και την μεγαλύτερη κυκλοφοριακή συμφόρηση" στη Φιλαδέλφεια. Στις υπόλοιπες πολιτείες των ΗΠΑ, ωστόσο, ήταν άγνωστος τουλάχιστον έως το 1985.
Τότε, όταν άρχισε να ξεπερνάει τα σύνορα της Φιλαδέλφειας, οι επιχειρηματίες πρότειναν μία άλλη ερμηνεία του όρου. Σύμφωνα με αυτήν σχετίζεται με την καταγραφή στα λογιστικά τους βιβλία. Εκεί οι ζημίες εμφανίζονταν με κόκκινο και τα κέρδη με μαύρο μελάνι. Η Black Friday επομένως είναι η ημέρα εκείνη που σταματούν να καταγράφουν ζημίες και περνούν στην περίοδο των κερδών. Η ερμηνεία αυτή που είναι σήμερα αποδεκτή εμφανίσθηκε για πρώτη φορά το 1981 αλλά της πήρε αρκετά χρόνια για να κερδίσει έδαφος.
Μία τελευταία θεωρία που συνδέει τον όρο με αγοραπωλησίες μαύρων δούλων δεν ευσταθεί καθώς το 1951-1952 δεν υπήρχαν δουλοπάζαρα.
Ιστορία
Στο τέλος του 19ου αιώνα και στην αρχή του 20υ πολλές από τις παρελάσεις των Αη Βασίληδων την Ημέρα των Ευχαριστιών είχαν χορηγηθεί από καταστήματα (Eaton - Macy's κ.α.). Μάλιστα με αυτές ξεκινούσε και η διαφημιστική καμπάνια των εταιρειών για την περίοδο των Χριστουγέννων. Αυτό βέβαια δημιούργησε προβλήματα κυρίως την δεκαετία του 1930 καθώς τα καταστήματα ήθελαν επιμήκυνση της Χριστουγεννιάτικης περιόδου αλλά έπρεπε να περιμένουν έως την Ημέρα των Ευχαριστιών για να ξεκινήσει αυτή. Ο πρόεδρος Ρούζβλετ τους έκανε την χάρη και το 1939 όρισε την τέταρτη Πέμπτη του Νοεμβρίου ως Ημέρα των Ευχαριστιών αντί για την τελευταία. Πολλοί Αμερικανοί έτσι γιόρταζαν δύο φορές την Ημέρα των Ευχαριστιών. Μία την παραδοσιακή (Thanksgiving) και μία τη νέα (Franksgiving την ονόμασαν).
Από το 1985 και μετά ο θεσμός της Black Friday επεκτάθηκε σε όλες τις ΗΠΑ και αργότερα σε όλο τον κόσμο. Σήμερα συνεχίζει να αποτελεί την έναρξη της Χριστουγεννιάτικης περιόδου ενώ δίνει την ευκαιρία στους επιχειρηματίες αλλά και τους καταναλωτές να αποκτήσουν κέρδος είτε με αύξηση του τζίρου είτε με γενναίες εκπτώσεις.